طراحی اتاق تمیز یا به اصطلاح کلین روم از اصول و قوانین مشخص و تعریف شده ای تبعیت می کند که ما در این مطلب قصد داریم تمامی اصول طراحی کلین روم، قوانین، ملزومات و اقدامات اجرایی در این زمینه را را مو به مو نام برده و توضیح دهیم تا شما بتوانید درک بهتری از کلین روم داشته و بر طبق هدف خود به بهترین شکل عمل نمایید.
به طور کلی اصول طراحی کلین روم بر مبنای معیار های زیر است:
در این مرحله تمامی طرح ها بررسی و مرور می شود و هدف از طراحی بیان می گردد.این مرحله به نوعی پایه و اولین مرحله برای اجرای مراحل دیگر است.
در اصول طراحی کلین روم ابتدا باید محدوده فعالیت و حوزه استاندارهای مشخص شده را تعیین نمود.همچنین باید یک تعریف کلی از ساختمان مورد بررسی از نظر نوع فعالیت موثر در آن و همچنین نوع تاسیسات و تجهیزات انتخابی جهت انجام فعالیت های مورد نظر، ایجاد کرد.
در این مرحله می بایست مساحت یک فضای تمیز متناسب با نوع فعالیت، تعداد پرسنل و تعداد و نوع دستگاه های موجود در آن و غیره توسط طراح مشخص و تعیین شود.
برای جریان مواد اولیه در اصول طراحی کلین زوم می بایستی از یک سیستم ایر لاک استفاده شود.در ضمن توجه کنید که مساحت این فضا باید به اندازه ای باشد که امکان و زمان لازم برای رفع آلودگی به بهترین شکل میسر باشد.
فضای عبور تجهیزات باید دارای مکانیسم اینتر لاک مناسب باشد به صورتی که از باز شدن بیش از یک در، در یک زمان جلوگیری شود. بهتر است در معماری اتاق تمیز از اول دیوارهایی سبک، تیغه ای و قابل برداشت و درهای مسدودی که فقط در مواقع انتقال باز می شوند استفاده شود.
یکی از نکات بسیار مهم در کلین روم جریان پرسنل است که لازم است توجه ویژه ای نسبت به آن داشت و در طراحی اتاق تمیز این مورد باید کاملا مد نظر باشد.
در مسیر ورود افراد به اتاق تمیز باید محل تعویض لباس های معمولی، محل دوش هوا، محل تحویل و پوشیدن لباس های تمیز به صورت جداگانه و به گونه ای وجود داشته باشد که کارکنان نتوانند بدون عبور از یک منطقه تعویض، وارد کلین روم شوند.
مسیر خروج افراد باید از طریق یک سیستم اینتر لاک صورت گیرد. همچنین تایین یک راه خروج اضطراری برای خروج پرسنل در مواقع اضطراری لازم است.
در واقع هیچ دستورالعمل مشخصی برای تراکم ذررات حیاتی یعنی میکرو ارگانیسم ها وجود ندارد و معادله ای برای محاسبه نسبت ذررات حیاتی و غیر حیاتی موجود در هوا وجود ندارد.
به همین علت دستور العمل های مشخص بیشتری در ارتباط با تعداد و سطح میکرو ارگانیسم های حیاتی در هوا لازم است که این دستور العمل ها در حال شکل گیری هستند. در اینجا می بایست مطابق با یکی از استانداردهای مطرح یعنی ISO یا E209 طراحی صورت پذیرد.
برای جلوگیری از نفوذ هوای فضای اطراف به داخل اتاق تمیز، فشار هوای اتاق تمیز همواره به وسیله سیستم تهویه در شرایط بهتری نسبت به هوای بیرون نگه داری می شود.
اگر در مسیر اتاق تمیز اصلی، اتاق های دیگری مانند رختکن، اتاق دوش و غیره وجود داشته باشد. در اصول طراحی کلین روم برای دستیابی به شرایط صحیح لازم است کاهش فشار از تمیزترین اتاق به سمت اتاق های با درجه تمیزی کمتر صورت گیرد.
به طوریکه همه ی اتاق ها نسبت به هوای بیرون دارای فشار هوای بیشتری باشند. به خاطر داشته باشید که حداقل فشار مورد نیاز در فضا باید برابر 12.5 الی 15 پاسکال باشد.
دوش هوا در اندازه های مختلفی ساخته می شود. اتاقک دوش هوا اتاقی است که فشار هوای بالایی دارد.محل دوش هوا باید در مجاورت اتاق تمیز بوده و درب خروجی محل دوش به اتاق تمیز باز و یکطرفه باشد.
دمای اتاقک دوش هوا نباید از دما کلین روم بیشتر باشد. در طراحی اتاقک دوش هوا باید به ملزوماتی مانند پیش صافی، صافی با بازدهی بالا، هواکش، نازل و تاسیسات لازم نظیر برق و ابزار کنترلی توجه شود.
محل انبارها در کلین روم باید در کنار خط تولید و در مجاورت آزمایشگاه باشد.نور طبیعی کافی،شبکه اعلام حریق، شبکه اطفاء حریق، نور مصنوعی، نور اضطراری، هواکش دائمی، ترمومتر و رطوبت سنج ها از ضروریات انبار می باشد.
انبارهای مواد بسته بندی باید در کنار قسمت انتهایی خط تولید و یا در ارتباط با انبارهای مواد اولیه باشند. این انبارها نیاز به تهویه ندارند و در ضمن باید فاقد رطوبت باشند. بهتر است هر انبار دارای دو در اصلی با فاصله از هم برای ورود و خروج و حداقل یک در کوچک برای ورود افراد باشد.
فضای سرویس های بهداشتی کلین روم باید دارای هوای تمیز مخصوص به خود باشد و کل هوای این محیط به طور مداوم تخلیه شود.فشار هوای سرویس های بهداشتی همواره باید کمتر از اتاقک های کلین روم مجاور و بیشتر از فضای اتاقک های عادی مجاور خود باشد.
در ضمن باید همیشه یک حوضچه ضد عفونی در سرویس های بهداشتی موجود باشد.همچنین درب اصلی ورود به سرویس های بهداشتی بایستی رو به داخل و درب اصلی خروجی از آن بایستی رو به بیرون باز شود.
البته به هر صورت بهتر است که اصول طراحی کلین روم را رعایت کرده و از احداث سرویس های بهداشتی در نزدیکی کلین روم اجتناب کنیم.
کلین روم ها نسبت به بیرون دارای فشار هوای بالاتری هستند و این فشار باید بعد از ورود و خروج افراد نیز همچنان ثابت بماند. به همین دلیل از هوابند ایر لاک در کلین روم ها استفاده می شود.
برای انتقال ابزار، دستگاه ها و ظروف در بسته، بدون نیاز به تردد افراد به داخل کلین روم از جعبه عبور پس باکس استفاده می شود.پس باکس یک قالب مکعبی شکل است با دو در که قبل از رختکن و اتاق تمیز قرار می گیرد.
برای پوشیدن روکش کفش و جدا نمودن کف رختکن به دو ناحیه کفش معمولی تمیز و روکش کفش، از سد کفش استفاده می شود.سد کفش برای کلین روم ها الزامی است.
کلیه کارکنان پیش از وارد شدن به اتاق تمیز باید در رختکن لباس مخصوص بپوشند.از این رو در طراحی کلین روم وجود اتاق رختکن بسیار لازم و ضروری است.
برای گفت و گوی مستقیم افراد، بیرون و داخل کلین روم بدون نیاز به تردد افراد به داخل اتاق تمیز از گیشه استفاده می شود.همچنین برای تماس های ضروی نصب تلفن و آیفون در داخل و خارج اتاق تمیز لازم است.