ساخت اتاق تمیز

می توان اینگونه گفت که برای ساخت و طراحی کلین روم، نیاز به یک سری  تجهیزات و انجام مراحل ساخت اتاق تمیز اولیه است. رعایت استانداردهای طراحی کلین روم بسیار اهمیت دارد. عواملی مثل دما، رطوبت، تخلیه الکترواستاتیک و سطح نویز و لرزش از مهم ترین این عوامل هستند.

مراحل طراحی و ساخت اتاق تمیز

ساخت اتاق تمیز (Clean Room) به دلیل نیاز به رعایت استانداردهای خاص و کنترل دقیق ذرات و آلودگی‌ها، فرآیندی پیچیده و تخصصی است. در ادامه مراحل کلی ساخت یک اتاق تمیز را توضیح می‌دهم:

طراحی اولیه از مراحل ساخت کلین روم

ابتدا باید نیازهای خاص پروژه، از جمله سطح تمیزی مورد نیاز (مثل ISO Class)، نوع فرآیندها و تجهیزات مورد استفاده در اتاق تمیز مشخص شود.  طراحان، نقشه‌های اولیه‌ای که شامل بخش‌های مختلف اتاق تمیز، سیستم‌های تهویه، فیلتراسیون، و جریان هوا است را ایجاد می‌کنند. در این مرحله طراحی سیستم‌های برق، مکانیکی و معماری نیز انجام می‌شود. انتخاب مصالح ساختمانی و تجهیزات با در نظر گرفتن مقاومت در برابر آلودگی، سهولت در تمیزکاری و توانایی تحمل شرایط محیطی اتاق تمیز انجام می‌شود.

تهویه و فیلتراسیون (HVAC) اتاق تمیز

سیستم‌های تهویه و کنترل دما و رطوبت باید به گونه‌ای طراحی شوند که هوای ورودی به اتاق تمیز فیلتر شده و آلاینده‌ها از محیط حذف شوند. نصب فیلترهای خاصی که توانایی حذف ذرات بسیار ریز را دارند ضروری است. این فیلترها باید به درستی نصب شوند تا هوای تمیز در اتاق به گردش درآید. به منظور جلوگیری از ورود آلودگی، فشار هوا در اتاق تمیز معمولاً کمی بالاتر از مناطق مجاور است.

ساختار دیوارها و کفپوش کلین روم

دیوارها و کف اتاق تمیز باید از موادی ساخته شوند که قابلیت شستشو و ضدعفونی داشته و ذرات گرد و غبار را به خود جذب نکنند. از موادی مانند PVC، اپوکسی و استیل ضد زنگ استفاده می‌شود که مقاوم به مواد شیمیایی و ضد الکتریسیته ساکن باشند.

سیستم نورپردازی از مراحل ساخت اتاق تمیز

سیستم نورپردازی باید به گونه‌ای طراحی شود که بدون تولید گرما و با حداقل تولید ذرات، نور کافی برای انجام فعالیت‌ها را فراهم کند. به‌ویژه در مناطق حساس و کارهای دقیق، نور باید به‌گونه‌ای باشد که سایه‌ای ایجاد نکند و کیفیت دید را به حداکثر برساند.

کنترل و مانیتورینگ شرایط محیطی

نصب سیستم‌های نظارتی برای پایش دائمی دما، رطوبت، فشار و میزان ذرات در اتاق تمیز اهمیت زیادی دارد.  این سیستم‌ها در صورت تغییر ناگهانی شرایط، هشدارهای لازم را ارسال می‌کنند تا سریعا اقدامات لازم انجام شود.

نصب درب‌ها و بخش‌های ورودی (Airlock)

استفاده از درهای دوگانه یا سه‌گانه که مانع از ورود آلودگی‌های بیرونی به داخل اتاق می‌شود.  این فضاهای واسط به منظور کاهش انتقال آلودگی به اتاق تمیز طراحی می‌شوند و معمولاً دارای سیستم تهویه خاصی هستند.

راه‌اندازی و آزمایش اولیه (Commissioning)

پس از نصب، تمام سیستم‌ها باید مورد تست قرار گیرند تا از عملکرد صحیح آن‌ها اطمینان حاصل شود. آزمایش‌های مخصوصی برای اندازه‌گیری سطح ذرات و فشار در اتاق تمیز انجام می‌شود تا به سطح تمیزی مورد نظر برسند.

تأیید نهایی و راه‌اندازی (Validation) اتاق تمیز

پس از پایان ساخت و آزمایش، اتاق تمیز باید توسط نهادهای معتبر و متخصص تأیید و معتبرسازی شود.  آموزش کارکنان برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی و نحوه صحیح استفاده از اتاق تمیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

نگهداری و بازرسی‌های دوره‌ای

به منظور حفظ عملکرد اتاق تمیز، بازرسی‌های دوره‌ای و نگهداری منظم از سیستم‌ها و تجهیزات انجام می‌شود.  فیلترهای HEPA و ULPA باید به طور منظم تعویض و تجهیزات تهویه و فیلتراسیون بررسی و تعمیر شوند. این مراحل در نهایت به ایجاد یک اتاق تمیز کارآمد و با کیفیت منجر می‌شوند که می‌تواند به طور مؤثری ذرات و آلودگی‌های محیطی را کنترل کرده و شرایط مطلوب را برای فرآیندهای حساس فراهم کند.

اتاق تمیز

یک اتاق تمیز باید عاری از آلاینده های معلق در هوا باشد. برای رسیدن به یک اتاق تمیز طبق استانداردهای ایزو باید مراحل ساخت و طراحی اتاق تمیز کاملا مشخص و روی اصول و برنامه باشد.

سایر پارامترها مثل هوا و رطوبت و فشار در اتاق تمیز، تحت کنترل است. اتاق تمیز از نظر اندازه و پیچیدگی متفاوت هستند و در صنایعی مانند تولید نیمه هادی، داروسازی، بیوتکنولوژی، دستگاه پزشکی و علوم زندگی و همچنین تولید فرایندهای مهم که در هوافضا، نوری، نظامی و وزارت انرژی کاربرد زیادی دارند، مورد استفاده قرار می گیرند. در این محیط مقدار آلاینده ها و ذرات معلق در سطح پایین و کنترل شده ای قرار دارد.

وجود محصولات و تجهیزات اتاق تمیز برای مراکز درمانی ذکر شده از الویت های اساسی است. زیرا اگر آلودگی به محیط اتاق تمیز وارد شود، هم پرسنل و هم بیمار در معرض خطر بیماری و عفونت قرار می گیرند.

کلین روم

تاریخچه اتاق تمیز

اتاق تمیز برای اولین بار در بیمارستان ها مورد استفاده قرار گرفت لُرد لیستر به این نتیجه رسید که اگر آلودگی ها کم تر باشد درمان بیماری ها و عفونت ها بهتر انجام می شود و اینگونه شد که پایه های طراحی و ایجاد اتاق تمیز اول در بیمارستان ها و سپس مراکز مهم و حساس دیگر انجام شد.

انواع استانداردها برای ساخت اتاق تمیز

در طراحی و  مراحل ساخت اتاق تمیز از دو استاندارد استفاده می شود

• استاندارد فدرال ایالات متحده آمریکا
• استاندارد ایزو سری ISO 14644- 2

هر دو این استانداردها یک رابطه معکوس بین تعداد و اندازه ذرات معلق در هوا ایجاد کرده اند و از این رو هیچ گاه میزان این ذرات به عدد صفر نمی رسد.

دسته بندی انواع اتاق تمیز طبق استاندارد اتاق تمیز بر اساس میزان ذرات آلاینده در هوا در یک حجم مشخصی انجام می گیرد. این دسته بندی مطابق با ایزو ی ۱۴۶۴۴- ۱ صورت می گیرد. این استاندارد، از استاندارد اتاق تمیز بوده و بین المللی است. بر این اساس با استانداردهای وضع شده ی اتحادیه اروپا (سال ۱۹۹۹) و ایالات متحده ی امریکا (سال ۲۰۰۱) تنظیم گشته است.

ساخت و طراحی اتاق تمیز

مراحل اساسی برای ساخت کلین روم

• مرحله اول طرح شمارش و بررسی تعداد افراد داخل اتاق تمیز / جریان تردد یا حضور را ارزیابی کنید
• مرحله دوم طبقه بندی کلین روم را از نظر تمیز بودن مکان
• مرحله سوم تعیین فشار در کلین روم
• مرحله چهارم تعیین جریان هوا در کلین روم
• مرحله پنجم  تعیین جریان هوای عبوری از فیلترهای خروجی در کلین روم
• مرحله ششم بررسی تعادل هوا
• مرحله هفتم ارزیابی متغیرهای از قلم افتاده
• مرحله هشتم تعیین چیدمان مکانیکی سیستم
• مرحله نهم محاسبات گرمایشی و خنک کننده
• مرحله دهم ساخت کلین روم

بعد از محاسبات و دسته بندی برای ساخت یک اتاق تمیز، نیاز به وجود یک سری تجهیزات اساسی و مهم برای ایجاد کلین روم است. این تجهیزات عبارتند از:

تجهیزات اتاق تمیز بیمارستان

1. هواساز هایژنیک
2. اگزاست فن
3. پس باکس
4. ساندویچ پانل
5. کفپوش آنتی باکتریال
6. سیستم اینترلاک کامل و دیگر
7. پنجره اتاق تمیز
8. درب اتاق تمیز

جریان هوا از فیلترها یکی از مهم ترین شاخصه های طراحی یک اتاق تمیز است. با وجود این فیلترها جریان هوای اتاق تمیز، پاک می شود و هرچه این فیلترها بیشتر عمل کنند از ذرات آلوده معلق در هوای اتاق تمیز، بیشتر کاسته می شود.

فن اتاق تمیز

دما، رطوبت، تخلیه الکترواستاتیک و سطح نویز و لرزش از دیگر عوامل مهمی است که باید توسط یک متخصص تمیز کننده HVAC مورد ارزیابی و اجرا درآید.

دما

دامنه دمای داخل کلین روم بین 66 درجه فارنهایت و 70 درجه، شرایط راحتی را فراهم می کند. کنترل دما در اتاق تمیز باید برای موارد زیر انجام شود.

• فرآیند
• تجهیزات و مواد
• شرایط پایدار برای کسانی که لباس متناسب با درجه تمیزی مشخص شده بر تن دارند.

رطوبت

RH یا 45٪ + 5٪ سطح رطوبت مطلوب و مناسب در نظر گرفته می شود. کنترل رطوبت باید برای موارد زیر انجام گیرد

• فرآیند
• تجهیزات و مواد
• کاهش بارهای الکتریسیته ساکن
• راحتی کارکنان ناشی از کنترل دما

پوشش دهی

ایجاد یک سیستم جریان چند لایه برای کاهش آلودگی بیشتر

تخلیه الکترواستاتیک

مجهز شدن کفپوش ها به تخلیه بار برای کاهش الکترواستاتیک

سطح نویز و لرزش

برخی فرآیندهای صنعتی به نویز و لرزش حساس هستند.