مشاوره و راهنمای جامع اتاق تمیز

در این راهنمای جامع اتاق تمیز، شما با مفاهیم اصلی، اصول طراحی، استانداردها، تجهیزات مورد نیاز و روش‌های نگهداری این فضاهای حساس آشنا خواهید شد. هدف ما ارائه مشاوره‌ای کاربردی برای افرادی است که قصد راه‌ اندازی یک کلین روم دارند یا به دنبال بهینه‌ سازی شرایط محیطی آن هستند. اگر می‌خواهید بدانید که یک اتاق تمیز چگونه کار می‌کند و چه فاکتورهایی در عملکرد بهینه آن نقش دارند، این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.

در بسیاری از صنایع، ایجاد یک محیط کنترل‌ شده و عاری از هرگونه آلودگی، امری حیاتی است. اتاق تمیز (Clean Room) یکی از مهم‌ترین فضاهایی است که در صنایعی مانند داروسازی، تجهیزات پزشکی، الکترونیک، صنایع غذایی و آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. طراحی و اجرای صحیح اتاق تمیز نیازمند رعایت استانداردهای خاصی است تا از ورود ذرات معلق، باکتری‌ها و سایر آلاینده‌ها جلوگیری شود.

مشاوره و راهنمای جامع اتاق تمیز در سال 1404

امروزه تقریبا همه مردم با کلین روم  و مفهوم آن آشنا هستند و می دانند که اتاق تمیز چه جور جایی است. ولی شاید هنوز با نحوه استفاده از آن چندان آشنایی نداشته باشند. ما در این مطلب مشاوره و راهنمای جامع اتاق تمیز را قرار داده ایم تا اطلاعات دقیق تری در اختیار این گونه افراد بگذاریم. پس تا پایان با ما همراه باشید. در ابتدا به مرور سریع اتاق تمیز می پردازیم و پس از معرفی، آموزش هر قسمت را خواهیم داد.

اتاق تمیز

اتاق تمیز یا همان کلین روم یک اتاق ایزوله و محافظت شده از آلودگی هاست. این مکان در صنایع داروسازی، پزشکی و مواد غذایی می توان استفاده می شود. در بحث راهنمای جامع اتاق تمیز می توانید با کاربرد و وظایف تجهیزات به کار رفته در این محیط به خوبی آشنا شوید.

تجهیزات اصلی اتاق تمیز

در زیر تجهیزات اصلی اتاق تمیز را نام می بریم. این تجهیزات عبارتند از:

• ساندویچ پانل سقفی
• ساندویچ پانل دیواری
• اگزاست فن
• درب اتاق تمیز هم باد
• درب اتاق تمیز غیر هم باد
• پس باکس 
• پنجره اتاق تمیز

که در ادامه بحث مشاوره و راهنمای جامع اتاق تمیز نحوه کار هر کدام از این موارد را به شما آموزش می دهیم.

ساندویچ پنل سقفی و دیواری

ساندویچ پانل کلین روم نوعی ساندویچ پانل است که برای اتاق‌های تمیز (Clean Room) طراحی شده است. این پانل‌ ها دارای ساختاری ویژه هستند که از ورود آلودگی، گرد و غبار، باکتری و سایر ذرات مضر به محیط جلوگیری می‌کنند.

ویژگی‌های ساندویچ پانل کلین روم

• سطح صاف و بدون درز: برای جلوگیری از تجمع آلودگی
• ضد باکتری و آنتی‌استاتیک: برای حفظ بهداشت محیط
• مقاومت در برابر مواد شیمیایی و رطوبت: مناسب برای صنایع دارویی و غذایی
• عایق حرارت و صوت: بهینه برای کنترل دما و کاهش نویز
• قابلیت شست‌وشو و ضدعفونی مکرر: بدون آسیب به ساختار پانل

انواع ساندویچ پانل کلین روم

ساندویچ پانل‌های کلین روم بسته به نوع متریال و کاربرد، به چند دسته تقسیم می‌شوند:

۱. بر اساس نوع ورق بیرونی

ساندویچ پانل کلین روم با ورق گالوانیزه

• مقاوم در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی
• مناسب برای محیط‌های صنعتی و بهداشتی

ساندویچ پانل کلین روم با ورق آلومینیوم

• وزن سبک و نصب آسان
• مقاوم در برابر رطوبت و شرایط شیمیایی

ساندویچ پانل کلین روم با ورق استیل ضدزنگ (استنلس استیل)

• کاملاً بهداشتی و ضدباکتری
• مناسب برای صنایع دارویی و آزمایشگاهی

ساندویچ پانل کلین روم با ورق PVC یا پلی‌کربنات

• سطح صاف و بدون درز
• مقاوم در برابر مواد شیمیایی و قابلیت شست‌وشوی مداوم

۲. بر اساس نوع هسته داخلی (عایق حرارتی و صوتی)

ساندویچ پانل کلین روم با هسته پلی‌یورتان (PU)

• عایق حرارتی و صوتی قوی
• سبک و دارای طول عمر بالا

ساندویچ پانل کلین روم با هسته پلی‌استایرن (EPS)

• وزن کم و قیمت اقتصادی
• مناسب برای فضاهایی با نیاز به عایق متوسط

ساندویچ پانل کلین روم با هسته پشم سنگ (Rockwool)

• مقاومت بالا در برابر آتش و حرارت
• عایق صوتی فوق‌العاده برای محیط‌های حساس

۳. بر اساس نوع اتصال و درزبندی

ساندویچ پانل کلین روم نر و مادگی (Tongue & Groove)

• درزگیری کامل و جلوگیری از ورود آلودگی
• مناسب برای فضاهایی که نیاز به کنترل شدید آلودگی دارند

ساندویچ پانل کلین روم قفل مخفی (Hidden Screw)

• بدون پیچ و مهره نمایان
• زیبایی بیشتر و بهداشت بالاتر

ساندویچ پانل کلین روم دو رو صاف

• سطحی کاملاً صاف و بدون درز
• بهترین گزینه برای محیط‌های کاملاً استریل

۴. بر اساس کاربرد خاص

ساندویچ پانل دیواری کلین روم

• برای دیواره‌های داخلی و خارجی کلین روم‌ها

ساندویچ پانل سقفی کلین روم

• برای سقف‌های کاذب با استحکام بالا

ساندویچ پانل کف کلین روم

• مقاومت بالا در برابر سایش و تردد بالا

وظیفه ساندویچ پنل دیواری و سقفی

کار ساندویچ پانل ها عملکرد حرارتی بالا، تداوم عایق، حداقل نشت هوا و از بین بردن تراکم حفره بین سازه های دیواری و سقفی است. نتیجه استفاده از این سازه ساختمانی ایمن  و زیبا را در اختیار ما قرار می دهد، همچنین این فواید در محیط هایی با رطوبت بالا و ساحلی بسیار مفید است.

اگزاست فن

اگزاست فن یکی از انواع هواکش‌ ها است که بو، ذرات ریز، دود، رطوبت اتاق تمیز و سایر آلودگی‌ های ناخواسته که ممکن است در هوا وجود داشته باشند از محیط داخل به بیرون رانده و  برای کنترل هوای محیط داخلی به کار می‌رود.

وظیفه اگزاست فن

وظیفه اگزاست فن این است که هوای مانده و گرفته موجود در محیط را مکیده و به بیرون منتقل کند.

درب اتاق تمیز همباد و غیر همباد

می توان گفت که دو پی یا دو قسمت از دیوار که با هم برابر و از نظر عرض یا ارتفاع در یک سطح می باشند، همباد هستند. بالعکس به دو پی یا دو قسمت از دیوارکه با هم برابر و از نظر عرض یا ارتفاع در یک سطح نباشند را غیر همباد می گویند. این درب ها معمولا از پروفیل شش متری آلومینیوم آنودایز شده برش خورده و مونتاژ میشود.

وظیفه درب اتاق تمیز همباد و غیر همباد

درب اتاق تمیز همباد و غیر همباد وظیفه آب بندی محیط کنترل شده را بر عهده دارد. در واقع اگر درب های اتاق تمیز به درستی کار نکنند، اتاق تمیز بیشتر در معرض خطر آلودگی قرار می گیرد. به عبارتی می توان گفت که راهنمای جامع اتاق تمیز در حقیقت برای دور کردن آلودگی ها از این محیط می باشد.

پس باکس

پس باکس برای کنترل آلودگی ها در مواقع انتقال وسایل و تجهیزات به اتاق تمیز یا کلین روم طراحی و ساخته میشود.

این کابین در واقع ورود و خروج تجهیزات به اتاق تمیز و ابزار و مواد مورد استفاده آنها را مورد کنترل قرار می دهد.

به عبارتی دیگر تجهیزاتی که به طور معمول در اتاق تمیز مورد نیاز است در این باکس قرار میگیرد، تا آلودگی هایی که از طریق ورود و خروج ابزار به اتاق تمیز راه پیدا میکند به حداقل برسد.

وظیفه پس باکس

پس باکس ها وظیفه های زیر را بر عهده دارند:

• ورود و خروج قطعات و مواد به اتاق تمیز از مسیر مستقل
• جلوگیری از تداخل آلودگی با ورود و خروج پرسنل
• کوتاه کردن مسیر ورود و خروج کالا
• سهولت کار
• ایجاد کلاس رابط برای اتاق تمیز در نوع اکتیو

پنجره اتاق تمیز

پنجره  دوجداره ای با فریمی از جنس آلومینیوم است که در کلین روم یا اتاق تمیز به کار می روند.

وظیفه پنجره اتاق تمیز

دلیل وجود پنجره های کلین روم این است که کارکنان و پرسنل بتوانند بدون وارد شدن به اتاق تمیز اجزای داخلی اتاق تمیز و کار های انجام شده در آن را نظارت کنند.

در این قسمت در مورد فیلتر های موجود در کلین روم صحبت می کنیم.

انواع فیلترها در بحث راهنمای جامع اتاق تمیز

فیلتر های اتاق تمیز عبارتند از:

• فیلتر هپا فشرده V شکل
• فیلتر باکس هپا
• قاب یا فریم فیلتر
• فیلتر هپا با جدا کننده آلومینیومی
• فیلتر هپا ظرفیت بالا با کاربرد خاص
• فیلتر هپا با ظرفیت بالا بدون چین خوردگی
• فیلتر گازی
• فیلتر‌های شیمیایی
• فیلتر هپا و اولپا با گسکت ژل
• فیلتر کربن فعال
• لامینار فلو
• فیلتر هپا ترمینال هود
• فیلتر هپا و اولپای سقفی
• فیلتر ظرفیت بالا هپا V شکل

که هر کدام نقش خاصی را در اتاق های تمیز ایفا می کنند.

انواع سنسور های اتاق تمیز

انواع سنسورهای اتاق تمیز را می توانید در زیر ببینید:

• سنسور رطوبت
• سنسور دما
• سنسور فشار DPT
• رطوبت سنج و رطوبت گیر

انواع کلین روم در بحث راهنمای جامع اتاق تمیز

1. کلین روم یکسو
2. کلین روم غیر یکسو

تفاوت اصلی این دو در واقع در ساخت اتاق تمیز می باشد.

نکاتی لازم در استفاده از اتاق تمیز

در استفاده از کلین روم نکات زیر را حتما رعایت کنید:

• لباس پوشیدن کارکنان در اتاق تمیز با سایر مکان ها فرق دارد و پرسنل باید از کلاه و لباس های مخصوص این مکان استفاده کنند.
• در بعضی از اتاق های تمیز قبل از ورود به کلین روم دوش های هوا وجود دارد.
• فیلتر های مخصوصی باید برای هواکش ها به کار برده شود تا میزان آلودگی محیط به حداقل برسد.
• جهت جریان هوا نیز در اتاق تمیز بسیار مهم است  و باید به گونه ای باشد که آلودگی ها وارد این اتاق نشوند.
• اتاق تمیز بسیار حساس است و به همین دلیل باید حتما میزان رفت و آمد و نوع رفت و آمد افراد کنترل شود.
• شست و شوی اتاق تمیز نیز بسیار ضروری است. در حقیقت یکی از مهم ترین موضوعات در مورد اتاق تمیز نحوه ی اسفاده و نگهداری از آن می باشد.
• جنس لباس کارکنان نیز در اتاق تمیز یا کلین روم بسیار مهم است. این جنس باید طوری باشد که آلودگی ها را در خود جذب نکند.

تجهیزات کلین روم در بحث راهنمای جامع اتاق تمیز

تعدادی از تجهیزات اتاق تمیز را در زیر آورده ایم.

• هواساز هایژنیک
• اگزاست فن
• پس باکس
• پنجره اتاق تمیز
• درب اتاق تمیز غیر هم باد و هم باد
• ساندویچ پنل

در واقع این تجهیزات همگی جزیی از اتاق تمیز هستند.

ساخت کلین روم

در ساخت کلین روم از هواساز هایژنیک، دوش هوا، میز لامینار، هود، فن فیلتر یونیت و هود لامینار استفاده می شود. کمدهای لباس و میزهای استیل نیز از موارد مورد نیاز در ساخت کلین روم ها هستند.

نقش تهویه در اتاق تمیز

تهویه هوا اتاق تمیز بسیار مهم است. زیرا میزان رطوبت دستگاه ها و افراد در اتاق تمیز اهمیت خاصی دارد. فشار اتاق تمیز معمولا یک فشار مثبت بوده و تعویض هوای آن در کلاس ۱۰ گاه بیش از ۶۰۰ بار در ساعت خواهد بود.

هواساز هایژنیک

هواساز هایژنیک یکی از تجهیزات اتاق تمیز است. با استفاده از هواساز هایژنیک اتاق تمیز می توان مواردی مانند دما،رطوبت،فشار و سطح آلایندگی هوا را کنترل و بررسی کرد. دستگاه هواساز هایژنیک می تواند هوای تمیز جهت فضاهای مختلف ساختمان را تامین کند.

انواع هواساز هایژنیک

هواساز هایژنیک به سه دسته زیر تقسیم می شود. این سه دسته عبارتند از:

1. هواساز هایژنیک افقی
2. هواساز هایژنیک عمودی
3. هواساز هایژنیک L شکل

هر سه مورد نقشی اساسی در تامین هوای تازه برای اتاق تمیز دارند.

در عکس زیر می توانید کارکنان اتاق تمیز را مشاهده کنید.

انکوبه کردن در بحث راهنمای جامع اتاق تمیز

انکوباتور ابزاری آزمایشگاهی است که در آزمایشگاه‌های زیستی برای کشت و رشد دادن نمونه‌های زنده مانند سلول‌ها یا میکروب‌ها به کار می‌رود. این وسیله با کنترل رطوبت، دما، میزان اکسیژن و دی اکسید کربن شرایطی مناسب برای رشد ارگانیسم‌های زنده فراهم می‌کند.

نکات ضروری هنگام کار با انکوباتور

لطفا در زمان کار با انکوباتور نکات زیر را رعایت فرمایید:

• انکوباتور در نزدیک درهای اصلی یا جریانات هوائی و هواکش‌ها قرار نگیرند.
• انکوباتور بر روی سطحی صاف و در حالت تعادل قرار گیرد.
• از گذاشتن مواد فرار یا قابل اشتعال (اتر، بنزین، الکل، پروپان) در انکوباتور خودداری شود.
• تعویض به موقع ظرف آب داخل دستگاه، در انکوباتورهای کشت سلولی بسیار ضروری می‌باشد.
• برای جلوگیری از آلودگی در انکوباتورها؛ قفسه‌ها و دیواره دستگاه همواره باید خشک باشد.

در آخر

نکته مهمی که وجود دارد این است که اتاق تمیز  یا clean room یک محیط استریل نیست. آلودگی ها هیچگاه صفر نمی شوند بلکه باید از میزان مشخصی کمتر باشند. ولی به هر حال اگر قصد دارید که برای مجموعه و صنعت خود اتاق تمیز یا کلین روم تهیه کنید، باید ابتدا صفر تا صد آن را مطالعه کرده و سپس تصمیم مناسب را برای خرید آن اتخاذ نمایید.

سوالات متداول راهنمای جامع اتاق تمیز یا کلین روم

1. آیا آموزش نحوه کار با اتاق تمیز لازم است؟
   بله. زیرا کلین روم محیطی ایزوله و حساس می باشد و رفتار های غیر اصولی می تواند به سرعت آن را آلوده کند.
2. کدام بخش های کلین روم نیاز به آموزش دارند؟
   در واقع همین که شما بدانید کلین روم و تجهیزات آن چیست گام مهمی در رفتار مناسب با کلین روم است.
3. درب اتاق تمیز همباد چیست؟
   اگر ابعاد درب با دیوای که به آن اتصال دارد از نظر عرض یا ارتفاع یکسان باشد، به این درب، درب همباد می گویند.